Tết Đoan ngọ, còn gọi là Tết Đoan dương. Được tổ chức ở nhiều nước như Việt Nam, Trung Quốc. Nhật Bản, Hàn Quốc.
Ngày lễ được diễn ra vào ngày mùng 5/5 Âm lịch hàng năm. Thời điểm quan trọng nhất là giờ Ngọ (từ 11-13 h).
Tết Đoan ngọ không chỉ là dịp để cả gia đình sum họp bên nhau. Mà còn là thời điểm quan trọng, đánh dấu sự khởi đầu cho công cuộc bắt sâu bọ. Diệt trừ các loài sâu bệnh gây hại trên cây trồng, chuẩn bị cho mùa vụ mới.
Theo dân gian Việt Nam. Tục tổ chức Tết Đoan ngọ bắt nguồn từ câu chuyện cách đây rất lâu. Khi nạn sâu bọ tấn công mùa màng của nông dân.
Chuyện kể rằng sau một mùa gặt hái bội thu, nông dân vui sướng tổ chức ăn mừng. Nhưng rồi đàn sâu bọ khổng lồ đã kéo đến phá hoại mất cây trái và thực phẩm đã thu hoạch.
Dân làng đau đầu không biết làm sao đối phó, thì gặp một ông lão tự xưng là Đôi Truân từ xa đến mách nước. Ông lão bảo mỗi nhà hãy làm mâm cơm giản dị với bánh trái. Hoa quả và rủ nhau ra đường vận động thể dục. Họ làm theo lời ông thì chỉ trong nháy mắt, đàn sâu bọ hung hãn đã bị tiêu diệt..
Trước khi rời đi, ông lão căn dặn mỗi năm đến ngày ấy (ngày mùng 5/5 Âm lịch). Cứ làm như lời chỉ dẫn thì sẽ đuổi được sâu bọ.
Dân làng biết ơn vô cùng, tổ chức làm lễ linh đình, dù ông lão đã đi mất. Từ đó, người dân đặt tên cho dịp này là “Tết diệt sâu bọ” hay “Tết Đoan ngọ” và giờ cúng thường vào khoảng giữa trưa.
Từ đó, việc cúng Tết Đoan ngọ trở thành một truyền thống với nhiều nghi thức như lập bàn thờ. Cúng hoa quả, xôi, rượu nếp nhằm cầu mong một năm mưa thuận gió hoà. Mùa màng bội thu.
Trên khắp mọi miền Việt Nam. Tết Đoan ngọ không đơn thuần là một ngày lễ truyền thống mà còn là thời điểm lý tưởng để phát động phong trào bắt sâu bọ. Diệt trừ các loài sâu bọ gây hại trên cây cối, cầu chúc cho một vụ mùa bội thu.
Các gia đình cũng duy trì thói quen ăn rượu nếp, chè trôi nước hạt sen. Rượu nếp cùng các loại hoa quả chua với niềm tin đây là một cách để tiêu diệt sâu bọ. Phòng tránh các loại bệnh tật mùa hè.
Người xưa quan niệm bộ phận tiêu hoá của con người luôn có các loại ký sinh trùng gây bệnh nhưng không phải ai cũng tiêu diệt được. Nhưng đến ngày 5/5 chúng sẽ ngoi lên và đây là cơ hội để con người tiêu diệt chúng thông qua những thực phẩm có hương vị chua, chát, cay nóng. ..
Tết Đoan ngọ không những là ngày lễ hội tín ngưỡng, văn hoá dân gian. Mà còn là dịp để nhắc nhở mọi người về tầm quan trọng của việc giữ gìn môi trường sinh thái. Nâng cao chất lượng đời sống và mong ước một mùa màng mùa mới bội thu.
