Không thể cùng Pháp bảo vệ ngai vàng, nhưng HLV Didier Deschamps vẫn được nể trọng. Nhờ triết lý quản trị thể hiện trên hành trình vào chung kết World Cup 2022.
Deschamps là sự tổng hòa của rất nhiều yếu tố.
Khi thi đấu, ông là một tiền vệ phòng ngự cần mẫn, ngoan cường và nhãn quan chiến thuật sắc sảo. Trong vai trò một HLV, ông đầy thực dụng, nhạy bén và là một nhà vô địch thế giới. Tại World Cup 2022, Deschamps lại chứng minh ông là nhà quản lý khủng hoảng tuyệt vời.
Nhà cầm quân 54 tuổi rất bình tĩnh khi ngôi sao số một Kylian Mbappe bất đồng về quyền hình ảnh với Liên đoàn Bóng đá Pháp (FFF). Và tẩy chay các buổi chụp ảnh quảng bá cùng đội tuyển. Sau đó, ông bỏ qua những ồn ào cho rằng Paul Pogba đã thuê một thầy phù thủy để bỏ bùa đồng đội Mbappe. Khi Chủ tịch FFF Noel Le Graet bị buộc tội quấy rối tình dục, Deschamps vẫn im lặng.
Bên cạnh đủ loại bê bối và tranh cãi trong những tuần trước thềm World Cup. Deschamps còn nhận tin xấu về chuyên môn khi lần lượt N’Golo Kante, Pogba, Karim Benzema. Christopher Nkuku bỏ lỡ giải đấu vì chấn thương. Còn Lucas Hernandez đứt dây chằng chéo trước ngay trận mở màn gặp Australia. Lúc đó, nhiều người bông đùa rằng Deschamps sắp phải xỏ giày vào sân vì Pháp hết người. “Đúng là bầu không khí đang không thanh bình và yên tĩnh”. Ông nói với The Athletic vài ngày trước World Cup 2022. “Nhưng tất cả đều ổn”.
Và thực tế, Pháp đã vượt qua lời nguyền về những nhà đương kim vô địch bị loại từ vòng bảng, nhờ thứ triết lý mang tên “Deschamps-ism”. “Deschamps có thể không tán thành cụm từ mang tên ông. Nhưng nó đã trở thành bản sắc của Pháp tại World Cup 2022”, tờ Indian Express bình luận, và nhấn mạnh thêm rằng đội ngũ Pháp dự giải đấu này đã rũ bỏ thứ bóng đá tự do, phóng khoáng để trở thành một tập thể gai góc, thực dụng, tinh thần đồng đội cao. Thậm chí bảo thủ nhưng vẫn có khả năng tạo ra những khoảnh khắc rực rỡ của cá nhân. Tất cả đều mang bóng dáng của Deschamp.
Sự gắn kết là một trong những yếu tố chủ chốt của ‘Deschamps-ism’.
Từng là thủ quân của đội tuyển ‘black, blanc, beur’ (đen, trắng, beur – một từ lóng tiếng Pháp chỉ những người nhập cư Bắc Phi) vô địch World Cup 1998. Deschamps nhận ra tầm quan trọng của tinh thần đồng đội trong bốn tuần thi đấu.
Và đó là một trong những điểm mạnh của Pháp. Deschamps loại bỏ những điều tiêu cực bủa vây đội tuyển. Và đảm bảo các cầu thủ đến vùng Vịnh mà không gặp phải sự độc hại từng khiến họ sa sút trong các giải đấu trước đây. Đặc biệt là năm 2010. Khi đó, Nicolas Anelka bị đuổi về nước vì lăng mạ HLV Raymond Domenech. Còn Patrick Evra – trong vai trò thủ quân tuyển Pháp, bị quy kết là kẻ cầm đầu cuộc nổi loạn, dẫn tới việc cả đội bỏ tập.
Giữa một tập thể có quá nhiều cái tôi lớn. Deschamps luôn cố gắng mang lại sự hài hòa và ổn định trong phòng thay đồ. Ngay cả khi 11 cái tên xuất phát như được định sẵn. Đó cũng là một phần lý do ông loại Benzema khi anh chấn thương. Deschamp không muốn giữ một ngôi sao, vốn chưa biết khi nào có thể thi đấu trở lại, trở thành tâm điểm chú ý của truyền thông trong đội bóng.
Chấn thương của cầu thủ chủ chốt đồng nghĩa với việc những người từng được xem là “kép phụ” bỗng nhiên phải đóng vai chính, dù họ có hài lòng hay không. Bốn năm trước, Adrien Rabiot từ chối làm cầu thủ dự bị trong đội hình dự World Cup. Lần này, anh thế chỗ của Pogba ở hàng tiền vệ. Theo Hernandez cũng bị đẩy vào ánh đèn sân khấu sau khi anh trai Lucas chấn thương nặng.
Jules Kounde, có sở trường đá trung vệ, nhưng tỏa sáng trong vai trò hậu vệ phải. Còn Griezmann – sở trường là tiền đạo, thích săn bàn – chấp nhận hy sinh, đá lùi sâu như một tiền vệ kiến thiết và trở thành người hay nhất giải ở vị trí này. Nếu không có trí tưởng tượng và sự can đảm để thực hiện các điều chỉnh cần thiết khi đội nhà mất đến 50% đội hình chính. Deschamps sẽ không thể đưa “Les Bleus” vào đến trận chung kết.
Tổn thất lớn nhất và duy nhất của Pháp tại Qatar 2022. Có lẽ chỉ là tính thẩm mỹ trong lối chơi.
Nhận thức được những hạn chế về lực lượng. Deschamps mạnh dạn xây dựng lối chơi thực dụng và luôn chấp nhận kiểm soát bóng ít hơn trong mọi trận đấu. Đó là một điểm quan trọng khác của ‘Deschamps-ism’. Khi ông muốn quản trị rủi ro, với quan niệm càng cầm bóng nhiều, khả năng mắc lỗi càng cao.
HLV Walid Regragui thừa nhận Morocco đã sập bẫy của Pháp ở bán kết. “Cầm nhiều bóng như vậy không phải là kế hoạch của chúng tôi”. Regragui nói sau trận, đề cập đến tỷ lệ kiểm soát tới 61% của Morocco. “Tôi nói với các cầu thủ trước trận rằng ‘họ sẽ nhường bóng cho chúng ta và chúng ta phải nhường lại cho họ’. Cuối cùng, chúng tôi bị lừa”.
Trong lịch sử. Deschamp mới là HLV thứ tư dẫn dắt một đội tuyển tới hai trận chung kết World Cup liên tiếp. Sau Vittorio Pozzo với Italy năm 1934, 1938. Carlos Bilardo với Argentina 1986, 1990 và Franz Beckenbauer với Đức 1986, 1990. Dù vậy, ông hiếm khi được đánh giá cao. Ở Pháp, người ta luôn tự hỏi Deschamps là vĩ nhân hay chỉ là một người đàn ông ở đúng nơi, đúng thời điểm? Có lẽ cả hai.
Một trong những cận vệ thân tin nhất của Deschamps ở tuyển Pháp trong thập kỷ qua. Thủ quân Hugo Lloris đã đưa ra cái nhìn từ trong cuộc. “Ông ấy có kinh nghiệm tuyệt vời với tư cách là cầu thủ cũng như HLV ở cấp độ quốc tế”, anh nói. “Deschamps bình tĩnh, đĩnh đạc và truyền điều đó đến các cầu thủ. Ông ấy là nguồn cảm hứng cho chúng tôi. Pháp có mối quan hệ tuyệt vời giữa các cầu thủ và đội ngũ huấn luyện. Và không phải ngẫu nhiên mà ông ấy đã làm HLV đội tuyển trong một thời gian dài như vậy”.
Deschamps không đi đầu hay tạo ra cuộc cách mạng nào trên băng ghế huấn luyện. Không có đội hình, không có phong cách thi đấu hay hệ thống chiến thuật cụ thể nào khiến người hâm mộ nhớ về mình. Thay vào đó, ông hướng đến sự hiểu biết, kỷ luật cùng khả năng thích ứng. Đó cũng chính là những phẩm chất từng giúp Deschamps khẳng định bản thân ở tuyến giữa thời còn thi đấu. Dù có rất nhiều ngôi sao chơi hoa mỹ, quyến rũ hơn cùng thời.
Giống thời đó, khi hưởng lợi nhiều từ những cầu thủ đẳng cấp nhất như Zinedine Zidane và Thierry Henry. Pháp vài năm qua cũng trông chờ nhiều vào tài năng của Kylian Mbappe hay Antoine Griezmann.
Nhưng trên cương vị HLV. Deschamps vẫn cần một số kỹ năng để định hướng các ngôi sao này. Trên đường đoạt Cup vàng tại Nga. Griezmann được bố trí đá số 10 với Mbappe băng vào từ cánh phải. Pháp vô địch UEFA Nations League 2021 với Griezmann đá ngay phía sau cặp tiền đạo Mbappe và Benzema. Còn tại Qatar. Mbappe bám biên trái, còn Griezmann đá tiền vệ công.
“Tôi không thích so sánh các đội”. Deschamps trả lời, khi được hỏi về đội ngũ tuyển Pháp ở hai kỳ World Cup gần nhất. “Tất nhiên là có sự tương đồng, với một số cầu thủ đá cả hai giải, và một số đã thay đổi. Nếu vào chung kết hai lần liên tiếp, tức là chúng tôi đã làm đúng. Chúng tôi đã thể hiện chất lượng, khả năng phòng ngự tuyệt vời, ghi bàn. Và khi gặp khó khăn, chúng tôi đã vượt qua với tinh thần đồng đội”.
HLV 54 tuổi giải thích thêm: “Để chiến thắng, bạn cần sự kết hợp của nhiều thứ. Bạn không thể tiến xa nếu không có những cầu thủ giỏi. Và đương nhiên cần những cầu thủ đẳng cấp thế giới. Nhưng điều đó là không đủ. Bạn còn cần nhiều yếu tố khác, như tinh thần đồng đội. Hơn nữa, các trận đấu được quyết định từ những chi tiết rất nhỏ, nên có lẽ bạn cần một chút may mắn nữa”.
Trên sân Lusail ngày 18/12, thứ duy nhất mà đội quân của Deschamps thiếu để trở thành đội đầu tiên bảo vệ thành công chức vô địch World Cup sau Brazil (1958 và 1962) có lẽ chỉ là “chút may mắn” – như ông nói.
Pháp hôm đó khởi đầu tệ, bị Argentina dẫn hai bàn chỉ sau 36 phút. Nhưng sự nhanh nhạy và quyết đoán của Deschamps – thể hiện qua việc rút hai trụ cột Olivier Giroud và Ousmane Dembele để lấy chỗ cho hai cầu thủ ít kinh nghiệm quốc tế là Marcus Thuram (25 tuổi) và Randal Kolo Muani (24) từ phút 41 – đã giúp họ đảo ngược tình thế.
Tốc độ và sức càn lướt của bộ đôi mới vào sân có lúc khiến Argentina như ngộp thở. Chính Muani mang lại quả phạt đền, còn Thuram tâng bóng kiến tạo để đồng đội ngôi sao Kylian Mbappe lập cú đúp trong 97 giây, gỡ hòa 2-2 ở phút 81. Khi tỷ số đang là 3-3 ở phút cuối hiệp phụ thứ hai. Muani thậm chí có cơ hội thành người hùng của Pháp khi đối mặt với thủ thành Emiliano Martinez trong thế trống trải. Tuy nhiên, cú sút của tiền đạo 24 tuổi bị Martinez cản phá bằng chân. Để rồi sau đó Pháp gục ngã trong loạt luân lưu.
Đâu đó vẫn có những tiếc nuối vì thất bại theo cách này, nhưng phản ứng sau World Cup 2022 cho thấy Deschamps, cùng tài năng và triết lý của ông – vẫn được tín nhiệm tuyệt đối. Chủ tịch FFF Le Graet nóng lòng muốn Deschamps ký hợp đồng. Ngay cả Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cũng công khai kêu gọi nhà cầm quân này tiếp tục công việc.
Và hơn tất cả, khi Deschamps cùng các học trò trở về Paris. Hơn 50.000 CĐV Pháp đã đến quảng trường Concorde để chào đón đội tuyển. Hát vang tên HLV, các cầu thủ và tôn vinh họ như những người hùng.
